[Για την ηπειρώτικη πολυφωνία] - Σημειώσεις από το κείμενο του Σπύρου Περιστέρη

Πηγή φωτογραφίας: http://www.sfbyzantini-aigio.gr

[Για την ηπειρώτικη πολυφωνία]

Σημειώσεις από το κείμενο του Σπύρου Περιστέρη*

Περίληψη - απόδοση Λ. Π. & Σ. Φ.

Τα τραγούδια αυτά εκτελούνται ομαδικά, με τέσσερα τουλάχιστον μέλη στην κάθε ομάδα (συνήθως είναι πέντε, έξι ή και περισσότερα). Ένας από αυτούς, ο οποίος είναι και ο «κορυφαίος», τραγουδάει την κύρια μελωδία και λέγεται παρτής (γιατί «παίρνει» το τραγούδι), ενώ κάποιος άλλος από την ομάδα το «γυρίζει» και λέγεται γυριστής. Τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας κρατούν το ίσο, γι’ αυτό λέγονται και ισοκράτες. Η συγκρότηση της ομάδας μπορεί να αλλάξει μόνο ως προς τον γυριστή, ο οποίος μπορεί να αντικατασταθεί από κάποιον που «κλώθει» το τραγούδι, τον κλώστη.

            Ο πάρτης ξεκινάει μόνος του το τραγούδι, εκτελώντας μια μουσική φράση (τον πρώτο στίχο, ημιστίχιο, ή κάποιες συλλαβές μόνο, ανάλογα το είδος). Στη συνέχεια διακόπτει το τραγούδι και αρχίζει ο ρίχτης, ο οποίος «ρίχνει» το τραγούδι. Ο ρίχτης είναι ένας από τους ισοκράτες ο οποίος μόλις τραγουδήσει ορισμένους φθόγγους συνεχίζει να τραγουδά το ίσο με τους υπόλοιπους ισοκράτες. Ο ρίχτης τραγουδάει μια 4Κ χαμηλότερα της τονικής, με απλό ή διπλό ποίκιλμα και με παράταση του τελευταίου φθόγγου. Στη συνέχεια συμμετέχουν και οι υπόλοιπες φωνές ώστε να «γεμίσει» το τραγούδι.

            Ο γυριστής τραγουδάει συνήθως μόνο δύο φθόγγους (τονική και υποτονική – 2Μ χαμηλότερα) με έναν ιδιαίτερο τρόπο. Σε κάποιες περιπτώσεις είναι δυνατό να φτάσει μια 4Κ κάτω (μέχρι τον ρίχτη) με κατιούσα κίνηση (2Μ και 3μ). Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του γυριστή είναι η κατάληξη της υποτυπώδους μελωδίας του στην υποτονική με απότομη και έντονη διακοπή της φωνής του (η οποία λέγεται «κόψιμο» ή «τσάκισμα»), ενώ οι άλλες δύο φωνές (παρτής και ισοκράτης) καταλήγουν στην τονική. Δημιουργείται έτσι μια χαρακτηριστική διαφωνία.

            Η πιο ιδιάζουσα φωνή είναι εκείνη του κλώστη. Η μελωδική του γραμμή βασίζεται στην τονική και στην 7μ πάνω από την τονική με ποίκιλμα από την 6^η βαθμίδα (σπάνια χρησιμοποιείται και η 5^η).  Η τοποθέτηση της φωνής στην 7μ με το ποίκιλμα είναι ιδιόρρυθμη καθώς γίνεται με φαλτσέτο (θυμίζει τα τυρολέζικα τραγούδια). Ενδιαφέρον παρουσιάζει η κατάληξη της μελωδίας του κλώστη, της οποίας οι δύο τελευταίοι φθόγγοι καταλήγουν στην 7^η βαθμίδα, σχηματίζοντας διαφωνία με την τονική.

            Οι ισοκράτες κάθε ομάδας είναι περισσότεροι από δύο, συνήθως τέσσερεις, ακόμα και πέντε ή έξι, ανάλογα με την περίσταση. Κρατούν το ίσο στην τονική ακολουθώντας το ρυθμό του παρτή. Οι ισοκράτες εκτελούν μουσικά το κείμενο όπως και οι άλλες φωνές, όχι δηλαδή με τόση ευκρίνεια όσο ο πάρτης, αλλά σιγομουρμουρίζοντάς το. Το ίσο κρατιέται συνεχές σε ορισμένα σημεία της μελωδίας, ενώ στο τέλος κάθε στροφής διακόπτεται απότομα μαζί με τις άλλες φωνές. 

*Ελληνικά Δημοτικά Τραγούδια Τομ. Γ', Μουσική Εκλογή, Γεώργ. Γ. Σπυριδάκης και Σπυρίδ. Δ. Περιστέρης, Δημοσιεύματα του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας, αριθμ. 10, Ακαδημία Αθηνών, Αθήνα 1968, εισαγωγή, σ. μθ΄- ν΄

 Απόσπασμα καταγραφής του Σπύρου Περιστέρη

Πηγή φωτογραφίας: http://www.sfbyzantini-aigio.gr

Πηγή: http://www.kentrolaografias.gr/files/pdf/ekdoseis/kl_dh_spp_a10/Ellhnika_Dhmotika_Tradoudia_t_G.pdf

Μάρκος Σκούλιος: Προφορικές μουσικές παραδόσεις του ελλαδικού χώρου: ζητήματα θεωρητικής ανάλυσης

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Πολυφωνία (Τεύχος 8, Άνοιξη 2006) και βρίσκεται στον παρακάτω σύνδεσμο (προσβάσιμο την 26/3/2014):

https://www.academia.edu/5092752/Oral_musical_traditions_of_Greece_and_their_theoretical_analysis_in_Greek_

Περίληψη

Το άρθρο πραγματεύεται το πρόβλημα της θεωρητικής ανάλυσης των προφορικών μουσικών ιδιωμάτων που συνυπάρχουν σήμερα μέσα στα γεωγραφικά όρια του νεοελληνικού κράτους και της προοπτικής δημιουργίας ενός σύγχρονου μοντέλου εξήγησής τους. Μετά από μία σύντομη ιστορική ανασκόπηση της «τεχνολογίας» της μουσικής στον Ελλαδικό χώρο, επισημαίνεται η μεγάλη διαστηματική, τροπική, μετρική και μορφολογική ποικιλότητα που παρουσιάζουν τα ιδιώματα αυτά, στην οποία και αποδίδεται η δυσκολία δημιουργίας ενός θεωρητικού μοντέλου ανάλυσης που να εξηγεί ικανοποιητικά τις ιδιαιτερότητες του κάθε ιδιώματος. Ακολουθεί μια αξιολόγηση της καταλληλότητας των εν χρήσει θεωρητικών συστημάτων, αυτών δηλαδή της Βυζαντινής εκκλησιαστικής, της λόγιας δυτικής και της λόγιας ανατολικής, ως μοντέλων ανάλυσης και καταγραφής του εν λόγω μουσικού υλικού. Αρχικά εξετάζεται η καταλληλότητα των αναλυτικών μεθόδων και εργαλείων του κάθε συστήματος στο πρωτογενές επίπεδο της θεώρησης των εν χρήσει διαστημάτων και στο δευτερογενές επίπεδο της περιγραφής των περίπλοκων μελωδικών κανόνων και ιδιαίτερων χαρακτηριστικών και της κατηγοριοποίησης των μελωδικών τύπων σε τρόπους. Η αξιολόγηση των παραπάνω μοντέλων ολοκληρώνεται με την εξέταση της αποτελεσματικότητας και λειτουργικότητας του καθενός σε θέματα ρυθμολογικής, μετρικής και μορφολογικής ανάλυσης καθώς και στο θέμα της ακριβούς αποτύπωσης του μουσικού υλικού μέσω ενός συστήματος καταγραφής. 

Πηγή: http://www.polyphonia.gr/issues_0008_el_abstracts.htm

Βιογραφικό

 

Γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη. Το 1990 αποφοίτησε από την σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών του Πολυτεχνείου Πατρών και πήρε υποτροφία μεταπτυχιακών σπουδών από το Πανεπιστήμιο Brown στα εφαρμοσμένα μαθηματικά και την χαοτική δυναμική. Δεν ολοκλήρωσε την διδακτορική του διατριβή, προκειμένου να αφοσιωθεί στην μελέτη της ανατολικής μουσικής. Έκτοτε, με δασκάλους τους Παναγιώτη Νεοχωρίτη (θεωρία και πράξη της Βυζαντινής μουσικής), Cinuçen Tanrıkorur (ούτι και Οθωμανική κλασική μουσική), Ömer Erdoğdular, Ümıt Gürelman και Murat Tokaç (νέι και μουσική των ταγμάτων σουφισμού), Caner Şahin (σάζι και λαϊκές παραδόσεις Τούρκων, Κούρδων και Αζέρων), Mohammad Rahim Khoshnawwaz (Rabab και μουσική του Αφγανιστάν), Bachalal Mishra και Santosh Mishra (sarangi και Ινδουστανική κλασική μουσική) και τον Λευτέρη Μητρόπουλο (ρυθμολογία και τροπική ανάλυση της Ινδουστανικής κλασικής μουσικής), μελετά τη συνάφεια των μουσικών παραδόσεων της περιοχής που εκτείνεται από την Ελλάδα μέχρι και την Β. Ινδία. Από το 1994 συνεργάζεται ως μουσικός με σχήματα όπως τα: «Εργαστήρι Ανατολικής Μουσικής», «Εν Χορδαίς», «Αττάρης», «En la mar ay una torre», «Ρωμανός ο Μελωδός», «Καφέ Αμάν», και συμμετέχει σε πολλές συναυλίες και εκδηλώσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Παράλληλα, διδάσκει ούτι, νέι και Θεωρία της Παραδοσιακής Μουσικής στο Μουσικό Σχολείο Θεσσαλονίκης, καθώς και σε διάφορες σχολές και ωδεία. Τις σπουδές του στη Βυζαντινή μουσική ολοκλήρωσε με πτυχίο το 2000 και δίπλωμα το 2002. Το ακαδημαϊκό έτος 2002-3 πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές (Master) στην εθνομουσικολογία στο SOAS (School of Oriental and African Studies) του University of London. Κατά την περίοδο 2002-5 ανέλαβε συντονιστής της διεθνούς ομάδας εργασίας για την θεωρία της μουσικής της Μεσογείου, στα πλαίσια του έργου «MediMuses» που υλοποιήθηκε από τον οργανισμό «Εν Χορδαίς». Από το φθινόπωρο του 2003 διδάσκει στο Τμήμα Λαϊκής και Παραδοσιακής Μουσικής του Τ.Ε.Ι. Ηπείρου.

Πηγή: http://www.polyphonia.gr/issues_0008_el_bios.htm