 | |
[Για την ηπειρώτικη πολυφωνία]
Σημειώσεις από το κείμενο του Σπύρου Περιστέρη*
Περίληψη - απόδοση Λ. Π. & Σ. Φ.
Τα τραγούδια αυτά
εκτελούνται ομαδικά, με τέσσερα τουλάχιστον μέλη στην κάθε ομάδα (συνήθως είναι
πέντε, έξι ή και περισσότερα). Ένας από αυτούς, ο οποίος είναι και ο
«κορυφαίος», τραγουδάει την κύρια μελωδία και λέγεται παρτής (γιατί
«παίρνει» το τραγούδι), ενώ κάποιος άλλος από την ομάδα το «γυρίζει» και
λέγεται γυριστής. Τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας κρατούν το ίσο, γι’ αυτό
λέγονται και ισοκράτες. Η συγκρότηση της ομάδας μπορεί να αλλάξει μόνο
ως προς τον γυριστή, ο οποίος μπορεί να αντικατασταθεί από κάποιον που
«κλώθει» το τραγούδι, τον κλώστη.
Ο πάρτης ξεκινάει μόνος του το τραγούδι, εκτελώντας μια μουσική φράση
(τον πρώτο στίχο, ημιστίχιο, ή κάποιες συλλαβές μόνο, ανάλογα το είδος). Στη
συνέχεια διακόπτει το τραγούδι και αρχίζει ο ρίχτης, ο οποίος «ρίχνει»
το τραγούδι. Ο ρίχτης είναι ένας από τους ισοκράτες ο οποίος μόλις
τραγουδήσει ορισμένους φθόγγους συνεχίζει να τραγουδά το ίσο με τους υπόλοιπους
ισοκράτες. Ο ρίχτης τραγουδάει μια 4Κ χαμηλότερα της τονικής, με
απλό ή διπλό ποίκιλμα και με παράταση του τελευταίου φθόγγου. Στη συνέχεια
συμμετέχουν και οι υπόλοιπες φωνές ώστε να «γεμίσει» το τραγούδι.
Ο γυριστής τραγουδάει συνήθως μόνο δύο φθόγγους (τονική και υποτονική –
2Μ χαμηλότερα) με έναν ιδιαίτερο τρόπο. Σε κάποιες περιπτώσεις είναι δυνατό να
φτάσει μια 4Κ κάτω (μέχρι τον ρίχτη) με κατιούσα κίνηση (2Μ και 3μ).
Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του γυριστή είναι η κατάληξη της υποτυπώδους μελωδίας
του στην υποτονική με απότομη και έντονη διακοπή της φωνής του (η οποία λέγεται
«κόψιμο» ή «τσάκισμα»), ενώ οι άλλες δύο φωνές (παρτής και ισοκράτης)
καταλήγουν στην τονική. Δημιουργείται έτσι μια χαρακτηριστική διαφωνία.
Η πιο ιδιάζουσα φωνή είναι εκείνη του κλώστη. Η μελωδική του γραμμή
βασίζεται στην τονική και στην 7μ πάνω από την τονική με ποίκιλμα από την 6η
βαθμίδα (σπάνια χρησιμοποιείται και η 5η). Η τοποθέτηση της
φωνής στην 7μ με το ποίκιλμα είναι ιδιόρρυθμη καθώς γίνεται με φαλτσέτο
(θυμίζει τα τυρολέζικα τραγούδια). Ενδιαφέρον παρουσιάζει η κατάληξη της
μελωδίας του κλώστη, της οποίας οι δύο τελευταίοι φθόγγοι καταλήγουν
στην 7η βαθμίδα, σχηματίζοντας διαφωνία με την τονική.
Οι ισοκράτες κάθε ομάδας είναι περισσότεροι από δύο, συνήθως τέσσερεις,
ακόμα και πέντε ή έξι, ανάλογα με την περίσταση. Κρατούν το ίσο στην τονική
ακολουθώντας το ρυθμό του παρτή. Οι ισοκράτες εκτελούν μουσικά το
κείμενο όπως και οι άλλες φωνές, όχι δηλαδή με τόση ευκρίνεια όσο ο πάρτης,
αλλά σιγομουρμουρίζοντάς το. Το ίσο κρατιέται συνεχές σε ορισμένα σημεία της
μελωδίας, ενώ στο τέλος κάθε στροφής διακόπτεται απότομα μαζί με τις άλλες
φωνές.
*Ελληνικά Δημοτικά
Τραγούδια Τομ. Γ', Μουσική Εκλογή, Γεώργ. Γ. Σπυριδάκης και Σπυρίδ. Δ.
Περιστέρης, Δημοσιεύματα του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας, αριθμ.
10, Ακαδημία Αθηνών, Αθήνα 1968, εισαγωγή, σ. μθ΄- ν΄
Απόσπασμα καταγραφής του Σπύρου Περιστέρη
|
Πηγή:
http://www.kentrolaografias.gr/files/pdf/ekdoseis/kl_dh_spp_a10/Ellhnika_Dhmotika_Tradoudia_t_G.pdf
