Tο Mουσικό Λαογραφικό Aρχείο
(M.Λ.A.) ιδρύθηκε το 1930 από την Mέλπω Mερλιέ (1889-1979). Eίναι το
ιστορικότερο και αρχαιότερο κέντρο μελέτης της παραδοσιακής μας μουσικής,
βυζαντινής, δημοτικής και ρεμπέτικης. Aπό τότε ώς σήμερα, κυρίως χάρη στην
έρευνα της Mέλπως Mερλιέ, αλλά και επιφανών συνεργατών της (Nίκος Σκαλκώτας,
Πέτρος Πετρίδης, Γιώργος Πονηρίδης, Nικόλαος Xρυσοχοΐδης, Aγλαΐα Aγιουτάντη,
Δέσποινα Mαζαράκη, Samuel Baud-Bovy) συγκεντρώθηκε μοναδικό υλικό ανεκτίμητης
αξίας, στο οποίο περιλαμβάνονται:
- Αδημοσίευτα Χειρόγραφα και Έγγραφα
- Δισκοθήκη και Οργανοθήκη
- Βιβλιοθήκη
- Εκδόσεις Βιβλίων
- Εκδόσεις Δίσκων και CD
O σημερινός υπεύθυνος του M.Λ.A.
Mάρκος Φ. Δραγούμης, πλαισιωμένος από τον εκλεκτό συνεργάτη Θανάση Mωραΐτη αλλά
και φίλους που προσφέρουν εθελοντική εργασία, φροντίζει και εμπλουτίζει με νέο
υλικό το αρχείο του M.Λ.A.
Aπό το 1975 ώς σήμερα έχουν
πραγματοποιηθεί πάνω από 50 αποστολές σε διάφορα μέρη της Eλλάδας, όπου
ηχογραφήθηκαν πολλά τραγούδια, με άγνωστους στο ευρύ κοινό τραγουδιστές και
μουσικούς του κάθε τόπου, με σκοπό αφ' ενός τη μελέτη της
μουσικής-γλωσσολογικής-λαογραφικής ιδιαιτερότητας της συγκεκριμένης περιοχής
και αφ' ετέρου την έρευνα σε σχέση με την επίδραση που υφίστανται ή ασκούν στις
μουσικές των άλλων περιοχών, τόσο της Eλλάδας όσο και των γειτονικών λαών.
Υπεύθυνοι
Μάρκος Δραγούμης
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1934. Το
1953 αποφοίτησε από το Γυμνάσιο του Κολλεγίου Αθηνών έχοντας
παρακολουθήσει το κατ’ επιλογήν μάθημα της Ιστορίας της μουσικής που
δίδασκε ο μουσικολόγος Μίνως Δούνιας. Τον ίδιο χρόνο πέτυχε στις εισιτήριες
εξετάσεις της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ παράλληλα
έγινε δεκτός στη Μέση Σχολή Πιάνου του Ωδείου Αθηνών (τάξη Τάσης
Φίλτσου).
Το 1956 εγκατέλειψε τα Νομικά υπέρ
του πιάνου, αλλά όταν κατατάχθηκε στο Ναυτικό (1957) αναγκάστηκε να
εγκαταλείψει και το πιάνο (είχε ήδη προαχθεί στην Ανωτέρα Σχολή) υπέρ των
Ανώτερων θεωρητικών, που τα σπούδασε στο Ελληνικόν Ωδείο με τον συνθέτη
Ι. Α. Παπαϊωάννου. Παράλληλα μελέτησε Βυζαντινή Μουσική με τον Ι. Μαργαζιώτη
στο Ωδείον Πειραιώς και παρακολούθησε για δύο χρόνια τη Σχολή
Παραδοσιακής Μουσικής του Σίμωνα Καρά (1958-1960). Αφού πήρε τα
διπλώματά του στην Αρμονία (1960), τη Βυζαντινή Μουσική (1961) και την
Αντίστιξη - Φούγκα (1962), κέρδισε μια υποτροφία από το Βρεταννικό Συμβούλιο
για μεταπτυχιακές σπουδές μουσικολογίας με τον Egon Wellesz στο Πανεπιστήμιο Lincoln
της Οξφόρδης.
Επιστρέφοντας το 1964 από την Αγγλία
διορίστηκε καθηγητής μουσικής και υπεύθυνος του μουσικού τμήματος του
Γυμνασίου-Λυκείου του Κολλεγίου Αθηνών, θέση από όπου απεχώρησε το 1988.
Από το 1970 ώς το 2003 δίδαξε Γενική
Ιστορία της Μουσικής στο Ωδείο Αθηνών κι από το 1975 είναι υπεύθυνος του
Μουσικού Λαογραφικού Αρχείου του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών,
που ίδρυσε η Μέλπω Μερλιέ το 1930 κι όπου ο ίδιος ήταν στέλεχος από το
1960.
Έχει ηχογραφήσει εκατοντάδες
δημοτικά τραγούδια ιδίως στα Ελληνικά νησιά κι έχει συμμετάσχει σε διεθνή
μουσικολογικά συνέδρια. Περιστασιακά δίδαξε σε σεμινάρια που οργάνωσαν η ΧΕΝ,
το Κολλέγιο Αγίας Παρασκευής και η Eταιρεία Σπουδών
Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας.
Έκανε διαλέξεις στην Αθήνα, Θεσσαλονίκη,
και άλλες ελληνικές πόλεις, το Ιόνιο Πανεπιστήμιο και πανεπιστήμια του
εξωτερικού (Οξφόρδη, Harvard, Κοπεγχάγη). Επίσης συνεργάστηκε με την Ελληνική
Ραδιοφωνία και ιδιαίτερα με το Τρίτο Πρόγραμμα.
Στις 30/12/1991 η Ακαδημία Αθηνών
–μετά από πρόταση του μέλους της και συνθέτη Μενέλαου Παλλάντιου– του απένειμε
βραβείο για την εν γένει προσφορά του στη μουσική ζωή του τόπου.
Υπήρξε μέλος σε Διοικητικά Συμβούλια
Καλλιτεχνικών Σωματείων και εκπρόσωπος της χώρας μας στο Διεθνές Συμβούλιο για
την Παραδοσιακή μουσική (1986-1993).
Έχει δημοσιεύσει τα βιβλία: 45
Τραγούδια του τόπου μας (1977), 85 Δημοτικές Μελωδίες από τα
κατάλοιπα του Νικολάου Φαρδύ (1991), Η Μουσική Παράδοση της Ζακυνθινής
Εκκλησίας (2000), τη συλλογή μελετών Η Παραδοσιακή μας μουσική. Δάσκαλοι
– Ερευνητές – Δημιουργοί (2003) και τις Δημοτικές μελωδίες από τη Χίο
των Hubert Pernot – Paul Le Flem σε νέα γραφή απλουστευμένη και διορθωμένη
(2006), τρεις ποιητικές συλλογές, καθώς και άλλα άρθρα (ιδίως για την
παραδοσιακή μας μουσική, αλλά και για τον Berlioz και άλλα θέματα δυτικής
μουσικής) σε επιστημονικά περιοδικά, εγκυκλοπαίδειες κτλ.
Μετέφρασε την Ιστορία της Δυτικής
Μουσικής του Headington που κυκλοφόρησε το 1994 από τις εκδόσεις Gutenberg.
Eπίσης έχει ασχοληθεί με την μουσική επιμέλεια και έκδοση δίσκων παραδοσιακής
δημοτικής μουσικής σε συνεργασία με τον Θανάση Μωραΐτη.
Το μικρό συνθετικό του έργο
περιλαμβάνειτρεις κύκλους τραγουδιών σε στίχους Νάνου Βαλαωρίτη, Ανδρέα
Εμπειρίκου και Βασίλη Μοσκόβη, καθώς και σκηνική μουσική για τις τραγωδίες του
Σοφοκλή Αίας και Φιλοκτήτης.
Θανάσης Μωραΐτης
Γεννήθηκε στα Βάγια, χωριό κοντά στη
Θήβα. Σπούδασε: Πολιτικές Επιστήμες στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, φωνητική και
ορθοφωνία με την Πόπη Πετριόλι-Φωτοπούλου, βυζαντινή μουσική με τον Καθηγητή
και Πρωτοψάλτη της Μητρόπολης Αθηνών Σπύρο Περιστέρη. Έψαλλε δε, κοντά του, από
το 1983 ώς το 1993, ως μέλος της χορωδίας της Μητρόπολης Αθηνών. Αυτοδίδακτος
στην ευρωπαϊκή μουσική.
Από το 1984 ώς το 1989 συνεργάστηκε
με τον Μίκη Θεοδωράκη, συμμετέχοντας στις συναυλίες του στην Ελλάδα και το
εξωτερικό, καθώς και στις δισκογραφικές εργασίες του: Διόνυσος (μουσική
και στίχοι Μίκη Θεοδωράκη, πρώτη παραγωγή του Σείριου του Μάνου Χατζιδάκι,
ΕΜΙ,1985· επανέκδοση σε cd από τη ΜΙΝΟΣ-ΕΜΙ, 1995), Mikis Theodorakis all
time greatest hits – 77 songs performed in his world tour 1986-87 (CBS,
1986), Tα πρόσωπα του ήλιου (ποίηση Διονύση Καρατζά, Ιουλιανός-CBS,
1987), Μνήμη της πέτρας (στίχοι Μιχάλη Μπουρμπούλη, Ιουλιανός-CBS,
1987), 30 χρόνια Μίκης Θεοδωράκης (WEA, 1989).
To 1988 συνεργάστηκε για την
ηχογράφηση του δίσκου Lieder με τη Γερμανίδα τραγουδίστρια – ηθοποιό,
Gisela May (Ariola-BMG· επανέκδοση σε cd και πρώτη κυκλοφορία στην Ελλάδα το
2003 από την Protasis).
Την ίδια χρονιά ηχογράφησε τον πρώτο
διπλό δίσκο με ανέκδοτα Αρβανίτικα τραγούδια (Ιουλιανός-CBS, 1988·
επανέκδοση σε cd από την FM Records, 1995 και 2002), με τη συνεργασία του
Δημήτρη Λέκκα.
Aπό το 1992 συνεργάζεται με τον Μάρκο
Δραγούμη στο Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο Μέλπως Μερλιέ (Μ.Λ.Α.) του Κέντρου
Μικρασιατικών Σπουδών, σε μουσικολογικά θέματα που έχουν σχέση με τη δημοτική
και βυζαντινή μουσική. Μαζί με τον Μάρκο Δραγούμη έχει επιμεληθεί την έκδοση
cd’s με αυθεντικές ηχογραφήσεις του 1930 από το αρχειακό υλικό του Μ.Λ.Α.
Το 1996 κυκλοφόρησε το διπλό cd στο
οποίο τραγουδάει 26 ανέκδοτα λαϊκά τραγούδια του Δημήτρη Ατραΐδη,
ενορχήστρωση: Γιάννης Ιωάννου (ΛΥΡΑ).
Συμμετέχει στο διπλό cd που εξέδωσε η Δόμνα Σαμίου με τίτλο Τα
πασχαλιάτικα (1998).
Το 1999 κυκλοφόρησε το δεύτερο cd με
ανέκδοτα αρβανίτικα τραγούδια από την Κάτω Ιταλία και την Ελλάδα με τίτλο Τριαντάφυλλο
του βράχου, με τη συνεργασία των Δημήτρη Λέκκα και Νίκου Γράψα(MBI-HRONOS).
Το 1997 δημιούργησε το μικρό μουσικό
σύνολο Μπουκουράνα, ένα κουιντέτο κλασικών οργάνων με το οποίο παρουσίασε έργα
έντεχνης ελληνικής μουσικής σε όλη την Ελλάδα. Πρώτη δισκογραφική έκδοση με
αυτό το σύνολο το cd που κυκλοφόρησε τον Απρίλιο του 2001 με τίτλο Μέσα απ’
των άστρων τα κλαδιά, όπου τραγουδάει έργα και τραγούδια του Μάνου
Χατζιδάκι με μουσική επεξεργασία του Δημήτρη Λέκκα (FM Records). Τον Μάρτιο του
2002 κυκλοφόρησε το 2ο cd με έργα και τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι με μουσική
επεξεργασία του Δημήτρη Λέκκα με τίτλο Φεγγάρια μου παλιά, καινούργια μου
πουλιά (FM Records).
Το 2002 επιμελήθηκε την παραγωγή του
cd Καταμεσιός στη θάλασσα – Τραγούδια της Σαμοθράκης στο οποίο
συμμετέχει τραγουδώντας ανέκδοτες καταγραφές του Νικολάου Φαρδύ και του Μάρκου
Δραγούμη μαζί με τους Χρόνη Αηδονίδη, Δόμνα Σαμίου, Κατερίνα Παπαδοπούλου
(Επιμέλεια ορχήστρας: Σωκράτης Σινόπουλος, Λέσχη του Δίσκου, 2002 ).
Τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς
εξέδωσε κατόπιν 20χρονης έρευνας το βιβλίο Ανθολογία αρβανίτικων τραγουδιών
της Ελλάδας όπου καταγράφονται σε νότες 152 τραγούδια με ιστορικές,
γλωσσολογικές, μουσικολογικές, προσωδιακές και μετρικές αναλύσεις. Θεωρητικά
προλεγόμενα – μουσικολογική ανάλυση: Δημήτρης Λέκκας. Η έκδοση συνοδεύεται από
cd στο οποίο ακούγονται επιτόπιες ηχογραφήσεις όλων των τραγουδιών (Κέντρο Μικρασιατικών
Σπουδών, 2002).
Τον Απρίλιο 2003 κυκλοφόρησε το cd Οίμοι,
φως του κόσμου στο οποίο ψάλλει Ύμνους της Μεγάλης Εβδομάδας μαζί με τον
πρωτοψάλτη Σπύρο Παυλάκη και την ηθοποιό Λυδία Κονιόρδου (Protasis).
Έχει συνεργαστεί σε συναυλίες με
τους συνθέτες: Μίκη Θεοδωράκη, Μάνο Χατζιδάκι, Ηλία Ανδριόπουλο, Νότη Μαυρουδή,
Σταύρο Κουγιουμτζή, Χρήστο Λεοντή, Δημήτρη Λέκκα, Γιάννη Μαρκόπουλο και τους
Mode Plagal.
Έχει συνθέσει έργα συμφωνικής
μουσικής (σε ποίηση Κώστα Καρυωτάκη και Κωνσταντίνου Καβάφη), χορωδιακά, μία Θεία
Λειτουργία (Missa Graeca) για μεικτή χορωδία, σολίστ και αφηγητή,
ορχηστρικά, ένα κοντσέρτο για κιθάρα, 20 νανουρίσματα, τραγούδια
κ.ά..
Τον Οκτώβριο 2005 ηχογραφήθηκαν 16
νανουρίσματα (σε δικούς του στίχους) με μικρή ορχήστρα και ερμηνευτές τους Νένα
Βενετσάνου, Μαρία Δημητριάδη, Σόνια Θεοδωρίδου και Λυδία Κονιόρδου και
κυκλοφόρησαν σε μουσικό λεύκωμα με λογοτεχνικά και εικαστικά έργα Ελλήνων
καλλιτεχνών με τίτλο Νάνι τ’ άνθι των ανθώ –Ωδή στην Μητέρα (Ίνδικτος,
Οκτώβριος 2005).
